کد مطلب:27148 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:20

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

بعضي ازاحكام شرعي نشان ازخشونت اسلام دارد مثل اينكه اگر كسي دزدي كرد دستش بريده شود ويادرمواردي حد برمتخلف جاري شود چرا اسلام اين افراد رابامهروعطوفت به سوي خود جلب نمي كند بلكه باخشم وغضب ازخود مي راند؟

ابتدا توضيح يك بحث تربيتي لازم است آيا درامر تربيت تشويق وتنبيه هردو ضرورت دارد ، يا تشويق به تنهايي تأمين كننده مقصود است ؟ براي اثبات ضرورت تنبيه دركنار تشويق مناسب است به آيات طبيعي وبه موجودات كه دركنار قوه جذب وبرآوردن نيازها ، يك سيستم دفاعي دارندكه درمقابل آسيب ها مصون بمانند اشاره كنيم انسان نيز چنين است ، هم خشم دارد وهم شهوت .آيا خشمي كه درانسان وجود دارد مضر است ؟ خير . خشم براي حفظ منافع ودفاع درمخاطرات وجلوگيري ازصدمات است . جمال وجلال بدون هم معني ندارند . جمال به معني زيبايي نيز درجايي است كه نقص وعيب وجود نداشته باشد . اين دو، دوچهره ازيك حقيقتند .

لذا دروجود خود مي بينيم شهوت كه براي جذب منافع است مجهز به نيرويي است كه موانع راكنار مي زند . واين درحيوانات وگياهان نيز مطابق با حكمت وخلقت هرموجود است .

عدم درك جايگاه خشم ازضعف معرفت ماست . حضرت امام دراربعين حديث به بيان اين دوجنبه به تفصيل پرداخته اند تن ندادن به ظلم وحفظ عائله وحفظ نظام وكشور همه درگرو قوه غضبيه است بسياري از رذائل اخلاقي به خاطر قوه غضبيه است . 1 [ مطلب ازچند صورت خالي نيست يابايد بگوئيم دزدي مجازات ندارد ، ازباب اينكه مسئله مهمي نيست ، هركس دزدي كرد نبايد كاري بكارش داشت واحياناً اگر مجازات مي شود آنچنان ملايم باشد كه بار ديگر تشويق شود وتكراركند ، ويا بايد بگوئيم دزد را نبايد مجازات كرد. بلكه تربيت كرد ونجات داد ، اين سخن خيلي فريبنده وعوام پسند است اما سخن دراين نيست كه يا تربيت يامجازات ، سخن دراين است كه آنجا كه



تربيت مثبت وملايم مؤثر نشد چه بايد كرد؟آيا مجازات خود آخرين دواي تربيت نيست ويابايد بگوئيم كه بريدن انگشت دزد خشونت است وبايد به كمتر ازآن مثلاً چند ضربه شلاق قناعت كرد. جواب اين است . ملاك خشونت وملايمت چيست ؟ دزدي ضرر به امانت است ، ضربه به ناموس اجتماع است ، دائماً مي بينيم ومي خوانيم كه خود دزدي احياناً منجر به كشتن ها وكشته شدنها ودست وپاشكستن ها وناقص الخِلقه شدنها مي شود . بايد ديد چه مجازاتي قادر است كه نقش آخرين دوا را بازي كند ، تجربه نشان داده است كه درجاهائي كه اين مجازات اجرا نمي شود صدها وهزارها دزدي مي شود وخانمان هايي سقوط مي كند وآدم هايي كشته مي شوند وآدمهايديگري ناقص العضو مي گردند ، اما آن جا كه اين قانون اجرا مي شود با بريدن انگشتان يك دزد بكلي باب دزدي با همه تبعات وآثار قهريش ازبين مي رود ، بريدن انگشتان خيانت يك خائن خشونت نيست بلكه جلوگيري ازخشونت است . جلوگيري ازيك سلسله خشونتهاي صددرجه سختتر است . البته اين نكته بايد ناگفته نماند كه ازنظر اسلام قوانين جزائي آنگاه اجرا مي شود كه قبلاً صريحاً اعلام شده باشد . نكته ديگر اينكه ازنظر اسلام مجازات آخرين دوا وآخرين عامل تربيتي اجتماع است . ] 1 سيستم دفاعي موجود دربدن ، درجامعه نيز دقيقاً وجود دارد . اگر بخواهيم كه نيكوكاري رواج يابد بايد خلافكاران به مجازات خود برسند ونيكوكاران تشويق شوند نبودن يكي ازاين دو ، جامعه رامتضرر مي كند.انبياء نيز برايهدايتخلق به اين دو سلاح مجهز بودند.همچنانكه براي حفظ تعادل وتوازن درپرواز استفاده ازهردو بال نياز است . پيامبران باهردو صفت بشير ونذير آمده اند وتعاليم قرآن براين مبنا پايه گذاري شدهاست . بنابراين اگر كسي بخواهد جنبه خشم ياتنبيه وانذار راناديده بگيرد اين ناشي ازعدم درك صحيح او ازجايگاه اين قوه است . ذكر مثالي دراينجا مناسب به نظر مي رسد . فردي دچار بيماري سرطان است واين بيماري هنوز پيشرفت نكرده ومابه راحتي اينجا قضاوت مي كنيم كه اگر جلوگيري ازسرايت بيماري به ديگر اعضاي بدن به بريدن عضو آلوده متوقف است آن عضو را بايد قطع كرد . اين بريدن درحقيقت نه تنها به معناي خشونت نيست بلكه عين رحمت است . زيرا باعث حفظ حيات وزندگي آن فرد مي شود. حال اگر اين مثال را به جامعه تعميم وتطبيق بدهيم درمي يابيم كه جامعه نيز مانند بدن انسان از اعضايي تشكيل شده است .و وقتي معلوم مي شود كه آثار دزدي كردن درجامعه برحسب آمار غير قابل انكاري موجب كشتار، درگيريها وصدمات مالي وجاني فراوان مي شود . درمي يابيم كه براي جلوگيري ازسرايت اين آلودگي به ديگر اعضاي جامعه وسلامت جامعه بايد دست دزد را قطع كرد . در آية وفي القصاص حياة يااولي الباب آمده است كه درقصاص كردن حيات وزندگي است ، به چه دليل ؟ چون افراد كه مي بينند كه هرصدمه اي بزنندآن صدمه راخواهند خورد وبه اين قانون يقين پيدا كنند اين كار رانخواهند كرد واين درمان قطعي است بنابراين اگر يقين كنند كه كور كردن چشم ديگري يعني كور كردن چشم خود و شكستن دندان ديگري مساوي باشكستن دندان خود است اين درمان قطعي است و او ازاين كار باز داشته مي شود . اما اگر بداند كه مي تواند با دادن مبلغي غائله راختم كند هرزه گي پيدا مي كند و اگر جلوي او گرفته نشود ، هم باعث مي شود خودش روز به روز بيشتر درمنجلاب فساد وبدبختي فرورفته ودنيا وآخرت خود راتباه نمايد و هم موجب آزار واذيت و وتضييع حقوق ديگران مي شود.

دراين موارد هم به صلاح خود فرد وهم به صلاح جامعه است كه او را گوشمالي داده وتنبيه كنند تا ازفساد وتباهكاريباز ايستاده وبه مسير خير وصلاح بازگردد ، يعني باطن اين تنبيه رحمت است وهم از انحراف وسقوط بيشتر خود او جلوگيري مي كند وهم مانع انتقال فساد او به ديگران مي شود .

البته ظاهر تنبيه ، چه جريمه مالي باشد ، وچه شلاق ، چه زندان ويااعدام وساير موارد ، به هرحال موجب ناراحتي فرد واسباب زحمت او مي شود وطبعاً كسي ازآن خوشش نمي آيد . به هرحال اسلام مي گويد درشرايط خاصي رفتار شما بايد خشونت آميز بوده ودافعه داشته باشد وجاذبه درهمه جا مطلوب نيست وتوصيه نمي شو د . ] 2

درجامعه اسلامي ما اگر كسي آمار راكنارهم بگذارد مشاهده مي كند كه آمار قطع كردن دست دزد براي حفظ سلامت جامعه درمقابل كشتار ها وصدمات مالي وجاني ناشي ازدزدي بسيارناچيز است ودرحقيقت بريدن دست دزد عملي است براي جلوگيري ازتسري اين بيماري وحفظ سلامت جامعه .

جنبه ديگري كه قابل طرح ا ست تعبد به احكام قرآن كريم است . خداونداحكامي را كه درقرآن مطرح كرده رعايت مصالحي رادرآن احكام كرده است اگر چه اين مصالح به عقل وفكر ما نرسد . آيا واقعاً به قرآن ايمان داريم يابه اعلاميه حقوق بشر ؟3 [ مابايد تكليفمان را روشن كنيم كه آيا پيرو قرآن هستيم يااعلاميه حقوق بشر ؟ مابايد هرآن چه رادرقرآن است بپذيريم ، نه فقط مواردي ازآن را كه با اعلاميه جهاني حقوق بشر موافق است ، وآيه قطع دست دزد وتازيانه زدن زناكار واعدام قاتل ، درقرآن آمده ، پس عليرغم اعلاميه جهاني حقوق بشر بايد آن را بپذيريم . اگر آيه

ادع الي سبيل ربك بالحكمة والموعظة الحسنة درقرآن هست ، آيه وقاتلوهم حتي لاتكون فتنة ( وباآنان بجنگيد تافتنه اي برجاي نماند ) نيز درقرآن آمده ومابايد به هردو عمل كنيم . اگر كسي خدا رابه ارحم الراحميني مي شناسد ، بايد به شديد العقابي هم بشناسد . نمي شود آن جا كه قرآن مي گويد خدا ارحمالراحمين است بگوئيم روي چشم ، اما آن جا كه مي گويد شديدالعقاب ا ست ، بگوئيم اين خشونت است وقبول نداريم . خداوند ، هم ارحم الراحمين في موضع العفو والرحمة است وهم اشد المعاقبين في موضع النكال والنقمة است ] 3

4[ مرحوم امام وقتي مي فرمودند : نترسيد ازاين كه شمارا به خشونت وتحجر متهم كنند ، اشاره به چنين مواردي داشتند . اسلامي كه ما مي خواهيم مردم را به آن دعوت كنيم يك مجموعه است كه همه آن باهم است وازجمله آنها همين مجازات هايي است كه اعلاميه حقوق بشر آنها رانفي كرده وما نمي توانيم مردم را به ده آيه ياصد آيه ياشش هزار آيه منهاي يك آيه ازقرآن دعوت كنيم . ] 4